Kościół Rzymskokatolicki Pw. Matki Bożej Wychowawczyni

Ogólne informacje

Sanktuarium położone jest w malowniczej miejscowości, nad rzeką Czarna, wśród lasów i piaszczystych wzgórz, nadających temu miejscu łagodny klimat o bardzo zdrowym powietrzu jodłowo-świerkowo-sosnowych lasów wyżyny kielecko-sandomierskiej, w pobliżu miejscowości Końskie i Stąporków.
Kult Matki Bożej Czarneckiej zapoczątkowany został na przełomie XVI i XVII w. Jak głosi tradycja, Maryja objawiła się tutaj na krzaku jałowca robotnikom pracującym przy wypalaniu węgla drzewnego i wytopie rudy żelaza. W akcie pobożności i dziękczynienia za cud okoliczni mieszkańcy wybudowali w tym miejscu drewnianą kaplicę i umieścili w niej obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, którego pochodzenie do dziś nie jest znane.
Jedno ze świadectw zachowanych z tamtych czasów głosi, że kiedy „zabrakło w okolicach górnikom rudy żelaznej, zakupili więc mszę tutaj i wszyscy z nabożeństwem jej słuchali. Niedługo po tem dobrali się do tak obfitych i bogatych pokładów rudy, że po dziś dzień (mówią to w 1778 r.) od lat kilkunastu dostarcza materiału na dwa piece wielkie i kilka fryszerek” (Kalendarz polityczny 1848 r. Kościół w Końskich, Julian Bartoszewicz, s. 58).
Nadzwyczajne łaski, jakich doświadczali modlący się przed wizerunkiem Maryi, spowodowały napływ coraz większych rzesz pielgrzymów. W 1764 r., dzięki staraniom hrabiny Izabeli z Humieckich Małachowskiej, wdowy po kanclerzu wielkim koronnym Janie Małachowskim, dożywotniej dziedziczki dóbr Końskie, został wzniesiony „na cześć Pana Boga i Matki Boskiej” pierwszy murowany z cegły kościółek, w którym umieszczono łaskami słynący obraz Matki Bożej Czarneckiej.
Kościół początkowo nie miał też stałego duszpasterza, a nabożeństwa, w tym liczne odpustowe, odprawiali księża z Końskich. Taki stan trwał do 1887 r., kiedy to dzięki usilnym staraniom ludności z Czarnej i okolicznych wsi (Koziej Woli, Grzybowa, Wąsosza, Janowa, Błotnicy i Duraczowa) i przy poparciu bp. sandomierskiego Antoniego Franciszka Sotkiewicza, władza administracyjna wydała zgodę na zamieszkanie przy kościele księdza.
Z uwagi na rozszerzający się kult i coraz liczniejsze grupy pielgrzymów, kościółek na początku XX wieku nie spełniał już swego zadania, nie mogąc pomieścić wszystkich przybywających. Korzystając ze środków zebranych przez swoich poprzedników, ks. Bronisław Kwarciński przygotował w 1907 r. wraz z inż. Stefanem Lamparskim z Radomia plany budowy nowej świątyni.
Wmurowanie kamienia węgielnego i uroczyste poświęcenie fundamentów pod nowy kościół miało miejsce 17 września 1911 r.
„W obecności licznie zgromadzonych parafian, kolatora Juljana hr. Tarnowskiego z żoną, gości z Czarnieckiej Góry, nabożeństwo na prowizorycznym ołtarzu odprawił ks. Albin Chojko, dziekan z Końskich. Kazanie wygłosił ks. Adam Adamczyk, proboszcz z Ostrowca. W otwór w muru ołtarza umieszczono skrzynkę z szklanym naczyniem, a w nim złożono na pergaminie akt założenia fundamentów, numery Gazety Radomskiej i Kuriera Polskiego, kilka sztuk monet, różaniec i małą figurkę Adama Mickiewicza.” (ks. Jan Wiśniewski, Dekanat Konecki, Radom 1913)
Prze kolejne lata trwała budowa, z przerwą spowodowaną wybuchem I wojny światowej. Po jej zakończeniu, budowę kontynuowano wedle projektu zmodyfikowanego przez inż. Wacława Krzyżanowskiego z Krakowa.
Tuż po wznowieniu budowy nowego kościoła, ówczesny biskup diecezji sandomierskiej, Marian Józef Ryx, utworzył w 1919 r. w Czarnej parafię pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Pieczę nad całością prac i trudem budowy nowego kościoła sprawował ks. proboszcz Jan Szymczyk.
Ostatecznie, w 1930 r., konsekrowano nową i większą świątynię, wzniesioną z białego piaskowca. W jej ołtarzu głównym umieszczono Cudowny Wizerunek Pani Czarneckiej, a w akcie erekcyjnym zaznaczono, że „świątynia wznoszona jest ku czci Najświętszej Marii Panny, łaskami w tutejszym obrazie słynącej.”
W protokóle wizytacyjnym z dnia 25 października 1930 r. ks. bp Paweł Kubicki pisał między innymi:
Koścół Czarna (Końskie)„Konsekracja kościoła wraz z trzema ołtarzami odbyła się 23 października 1930 r. z całą wspaniałością przypisanych świętych ceremonii... Po skończonych konsekracyjnych obrzędach i po umieszczeniu Najświętszego Sakramentu w nowej świątyni, w najuroczystszy sposób przeniesiony został obraz Matki Bożej Czarneckiej, czczony nie tylko przez parafian, ale i dalszą okolicę, ze starego kościoła, do nowej świątyni. Procesji tej towarzyszyło nadzwyczajne rozrzewnienie ludu, żywiołowy płacz...”
Zwieńczeniem wieloletniej pracy duszpasterskiej, połączonej z upowszechnianiem kultu maryjnego, stało się oficjalne podniesienie kościoła w Czarnej do rangi sanktuarium. Tego uroczystego aktu nadania statutu sanktuarium dokonał bp sandomierski Jan Kanty Lorek 25 lutego 1963 r.
W roku 1971, zgodnie z decyzją Administratora Apostolskiego diecezji sandomierskiej, bp. Piotra Gołębiowskiego, do parafii i sanktuarium w Czarnej przybyli księża pallotyni ze Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego, założonego przez św. Wincentego Pallottiego. Szczególne zasługi dla sanktuarium wniósł ks. Jan Kudłacik SAC, który rozbudował zaplecze, wyposażył dom rekolekcyjny i podjął starania o koronację łaskami słynącego obrazu Matki Bożej Czarneckiej.
Wraz z rozwojem zorganizowanego ruchu pielgrzymkowego, ukształtowała się również specyfika sanktuarium w Czarnej. Jej charakter oddaje tytuł Matki Bożej Wychowawczyni, nadany sanktuarium praz bp. diecezji radomskiej, Edwarda Materskiego.
W dniu 5 września 1999 r., spełniało się marzenie sługi Bożego ks. bp. Piotra Gołębiowskiego, który na kilka miesięcy przed swoją śmiercią powiedział: „Wielkim pragnieniem mego serca byłoby przeprowadzenie koronacji Wizerunków Matki Bożej w dwóch Sanktuariach: w Skarżysku i w Czarnej ...”
Złote korony dla Maryi i Jezusa pobłogosławił osobiście Ojciec Święty Jan Paweł II 4 czerwca 1991 r. Nałożenia koron na wizerunek dokonał natomiast 5 września 1999 r. Prymas Polski, kard. Józef Glemp, wraz z bp seniorem Edwardem Materskim i nowym bp diecezji radomskiej Janem Chrapkiem.

Źródła archiwalne sanktuarium Czarna